Bij de dood van een Sliener
Nog maar een klein toertie leden was e in het neis umdat e nog zun beetie wus waor in de meidagen van 1940 granaten van het Nederlandse leger begraven lagen. Hie haar zölf methölpen um ze in de grond te spitten. Verleden week is e oet de tied kommen. Jan Heeling, 96 jaor.
Er bint vast veul jonge Slieners die hielmaol niet weet wel of Jan Heeling was. “Jan Ab” in de volksmond. En da’s ok niet zun wonder. Want behalve as supporter rond het voetbalveld of as kaortspeuler in ’t café, was Jan maatschappelijk niet zo actief. Kinder hadden ze ok niet, hie en Geertien.
Maar aj in 1925 geboren bint, hier in Slien, in een handig boerderijgien an de Schaopstreek, wat hej dit darp dan een gigantische ontwikkeling zien deurmaken. Geert en ik zaten daor vandeweek zo ies wat over te filosoferen…
De huidige Sliener torenspits is maar twie jaor older dan Jan Ab was.
Hie was kleuter in de twintiger jaoren. Het was crisis. De boeren kregen zowat niks veur heur producten. Slien was een boerendarp. Er waren wat winkelties, een paar cafées en de melkfabriek was er. Het gemientehoes stun nog tussen de Hervörmde kerk en de openbare schoel. Doe e twie was, wuur Gerlof Bontekoe hier burgemister. Lees die zien boekie maar ies dat e schreven hef over zien tied in Slien. Wij hebt het olde gemientewapen van Slien met de twie reuzen en de drie ramskoppen en het gemientehoes, nou MFC, an hum te danken. Jan Heeling was al dattien jaor toen dat opend wuur. Hoe zul het er oetzien hebben toen ’t er nog niet stun? Jan wus dat. Want hie haar een donders goed geheugen.
Het armhoes was nog armhoes, en er was ien dokter in Slien die dat zeuven dagen in de week, 24 uur lang, was. Met hiel aandere middeln dan tegenwoordig. Hie was er ok tandarts bij as ’t echt niet aans meer kun.
De jongbloedvaort was nog een nei knaol in Jan zien jeugd. En het darp huul op bij de meul. Die stun echt an de raand van het darp. De boeren warkten almaol nog met peerde en an’t ende van de zommer stunden op een paar plekken an de raand van het darp zaodbulten, as Afrikaanse hutten opgestapelde rogge-aren, die ’s harfs met het dörsmesien dörst wuren. En het miegelde hier van de patriezen. Men kun nog op de tram richting Hesseln stappen. Die kwam bij Jan veur ’t hoes langs. Die bracht hum bij de winterdag ok hen de landbouw-winterschoel in Emmen.
Mais wuur er nog niet verbouwd, en as de rogge van’t laand was, wuren er knollen inzeid. “As ik waorens een hekel an haar, was dat knollen plukken”
röp Geert steevast aw ’t daor over hebt. Die hef zun hekel an kaole handen. Ik vun die knollen vrogger lekker! Even het schillegie er of bieten met de tanden, want dat was wat scharp, en dan heerlijk opknabbeln. De mieste boeren hadden ok nog een hoekien voederbieten. Van die lange, oranje bieten die deur zun versnipperaar gungen. Kinder muken er lampions van rond 11 november, alhoewal Sint Martinus vrogger in Slien niet zun traditie was. November was slachtmaond en alle boeren slachtten een dik zwien en een biestien. Het wuur weckt of het kwam in ’t zolt. Supermarkten bestunden toen nog niet. Maar wal veer bakkerijen, allèn al in Slien! Het landschap rondum Slien was kleinschalig met veul boomwallen en kleine akkerties. Achter in ’t Westerveld was nog heide en de Broeklanden was een sjompig gebied waor bij de zommerdag heuid wuur.
Jan hef zeer bewust de Duutse bezetting metmaakt en wus te vertellen dat er granaten net over het darp scheuten wuren, die achterin de steeg ontploften. Zie scheuten vanof de Emder straot bij Noord-Slien op het hoes an de Mottenkampsteeg waor zuster Bregman woond hef en nou Hylkema, want daor waren in de mobilisatie soldaoten legerd. Hoe was dat in Slien in die oorlogstied? Was er een starke twiedieling tussen NSB-ers en mensen die daor gien lid van waren? Hoe gung dat met mekaar um? Hoe wuur hier de deportatie van de Jeudse familie Hekscher verwarkt? Jan was twintig toen de oorlog oflopen was. Dat hef e zeer bewust metmaakt. Hie wol er veul over vertellen, maar niet alles. Er is kennelijk in de dagen nao de bevrijding wat gebeurd bij de iesbaan, waor Jan wat van wus, maar waor e tot op het lest niet over proten wol. Hoe wij ok andrungen. Dat kun gien locht lie’n volgens hum. Men hangt de smerige was van darpsgenoten kennelijk niet an de grote klok. Dat is hiel (zand)Drèents. Dat zul vandaag de dag hiel aans gaon, vermoed ik.
En toen, nao de oorlog, gung Slien gruien. De Drostenstraot en de Broekveldstraot wuren bouwd, de boerenlienbank, en daor gung ’t hen. Sportvelden, een manége, de Kibbelkoel en ’t Ermerzaand, neie wegen, er kwamen meer en meer mensen te wonen die in Slien niet de kost verdienden. Er kwam riolering ( Kuj je nog veurstellen dat dat er niet is?) er kwam gas, de televisie kwam, elk kreeg telefoon, mensen gungen hen de maon, en Slien wuur aal maar groter en groter. Er kwam al hiel gauw een tied dat zölfs Jan Heeling niet alle Slieners meer kende.
Het Broekveld, waor zie laand hadden, was een vruchtbaar akkerbouwgebied. Nou staot er hoezen, schoelen, een sporthal, een zuveringsinstallatie en een oerlillijk zunnepark op.
Het is host niet te bevatten hoeveul er hier in 96 jaor veraanderd is.
Er is een bron van herinnerings störven, die verleden week maandagmörgen deur de klokken van de aole Slier toren verlöd wuur. Zoas dat al ieuwen gebeurt in Slien.
Henderkien