Spaanse legerpot

Uit de Slener bodem kwam een Spaanse legerpot uit de 15e eeuw.

 De 35 jarige Alex Smeenge uit Westerbork en zijn neefje Stefan (12) uit Sleen hebben over beginners geluk niet te klagen. Op een stuk land bij Sleen stuitten ze met een gloednieuwe detector, die nauwelijks acht zoekuren had gedraaid, op de vondst van hun leven: een bronzen pot uit de vijftiende eeuw. Blij waren ze er in eerste instantie niet mee. "We dachten dat de pot niet bijzonder was. Totdat ik bezoek kreeg van een vriend die amateur-archeoloog is" aldus Smeenge.
Conservator Vincent van Vilsteren van het Drents Museum spreekt van een opmerkelijke vondst. "Deze potten zijn beter bekend onder de naam Spaanse potten, alhoewel ze niets met Spanjaarden van doen hebben. Het is gewoon een oer-Hollandse pot, waar mensen vroeger hun hutspot in kookten", zegt de conservator. De pot wordt tentoongesteld in het Drents museum. (Telegraaf 5 oktober 2001)

Het is niet de eerste pot van deze soort, maar het is er wel weer één die het beeld bevestigt dat dergelijke potten vaak in venige of moerassige omstandigheden worden gevonden. Ze dateren uit de periode van de 14de tot de 17de eeuw. Sommige potten zijn in paren gevonden, soms ook in combinatie met andere voorwerpen. Geen enkele keer kon worden aangetoond dat de potten als huishoudelijk afval zijn weggegooid, ook al waren ze beschadigd. Dat wijst erop dat ze een aanzienlijke waarde vertegenwoordigden aan (her te gebruiken) brons. Vermoed wordt dat ze werden gebruikt in de offercultuur, aansluitend bij de prehistorische gewoonte om waardevolle spullen in vochtige delen van het landschap te deponeren. Ook uit schriftelijke bronnen is duidelijk geworden dat dergelijke offerpraktijken deel uitmaakten van de middeleeuwse volkscultuur. De pot uit Sleen, ook gevonden in het veen, past in dit patroon.
Opvallend aan de pot zijn de haakoren en de drie pootjes. Deze bronzen potten worden meestal aangeduid als Spaanse legerpotten. Die benaming houdt verband met het verhaal over het ontzet van Leiden. In de nacht van 2 op 3 oktober 1574 was het Spaanse leger na een langdurig beleg gevlucht, nadat de Geuzen de dijken hadden door gestoken. De vlucht was zo overhaast dat een weesjongen die als eerste het verlaten Spaanse kamp verkende, daar een pot met hutspot aantrof. De pot werd als symbool van de overwinning naar de stad gebracht en wordt nog steeds in museum De Lakenhal in Leiden bewaard.
Wat er ook waar mag zijn van dit verhaal van de Leidse pot, feit is dat sindsdien bronzen kookpotten worden aangeduid als Spaanse potten of legerpotten. Dat de potten uit Spanje afkomstig zouden zijn, is zeker niet waar. Dit type kookpot werd toen de Spanjaarden hier kwamen, al ruim 300 jaar lang in Noordwest-Europa vervaardigd en gebruikt.